معنی کشت و کشتار

لغت نامه دهخدا

کشت و کشتار

کشت و کشتار. [ک ُ ت ُ ک ُ] (ترکیب عطفی، اِ مرکب) کشتن بسیار. خونریزی. آدم کشی. قتل نفس. جنگ. مقاتله. (یادداشت مؤلف).

کشتار

کشتار. [ک ِ] (ن مف) زرع (از: کشت + ار، علامت صفت مفعولی). کِشتَه. (یادداشت مؤلف):
بد به تن خویش چو خود کرده ای
باید خوردنت ز کشتار خویش.
ناصرخسرو.

کشتار. [ک ُ] (ن مف) (مرکب از کشت + ار، پسوند اسم مصدر و صفت مفعولی) کشته. مقتول. جانور بسمل کرده را گویند که به عربی مذبوح خوانند. (برهان). ذبیحه: به بخت النصر ایدون گفتند که دانیال و یاران وی دینی دیگر دارند و از کشتار تو نخورند. (ترجمه ٔ طبری بلعمی).
هنوز پنج یکی پیش میر برده نبود
از آن شکاری کز تیر میر شد کشتار.
فرخی.
گاه گوید زین بباید خورد کاین پاکست و خوش
گاه گوید نی نشاید خورد کاین کشتار نیست.
ناصرخسرو.
اگر این سگ یا یوز عادت دارد که کمین کند پس ناگاه به صید جهد روا باشد کشتاراو خوردن. (راحه الصدور راوندی). او مذکی باشد و کشتار او حلال باشد و پاکیزه. (تفسیر ابوالفتوح ج 2). این انواع را کشتار شناختند بر طریقه و اعتقاد خود. (تفسیر ابوالفتوح ج 2). مذهب بیشتر فقها آن است که اگر دریابند آن را و در او حیات باشد و بکشند کشتار بود و آن را که ندانند در او حیات است کشتار نبود. (تفسیر ابوالفتوح ج 2).
- بازار کشتاران، بازار قصابان: مگر وقتی به بازار کشتاران برمی گذشت قصابی گوسفندی را سلخ می کرد. (چهار مقاله ٔ نظامی عروضی).
|| (اِمص) قتل. مقاتله. تقاتل. ذبح. خونریزی. عمل کشتن. قتال.
- کشتار کردن، ذبح کردن. قتل کردن. (از ناظم الاطباء). سر بریدن گوسفند و گاو برای اکل.
- || قتال کردن. جنگ کردن. خونریزی کردن. (یادداشت بخط مؤلف).

کشت

کشت. [ک ِ] (مص مرخم، اِمص) زراعت. کشاورزی. زرع. اَکّاری. مؤاکره. حرث:
به کشت ار برد رنج کشورزیان
چنان کن که ناید به کشور زیان.
اسدی.
جهان زمین و سخن شخم و جانت دهقان است
به کشت باید مشغول بود دهقان را.
ناصرخسرو.
- کشت و درود، کاشتن و درودن. کشاورزی. عمل کشاورزی اعم از کشتن و درو کردن و برداشتن. کشت و برداشت:
تا زنده ام مرا نیست جز مدح تو دگر کار
کشت و درودم این است خرمن همین و شدکار.
رودکی.
زمینی که آباد هرگز نبود
برو بر ندیدند کشت و درود.
فردوسی.
از ایران پراکنده شد هرکه بود
نماند اندر آن بوم کشت و درود.
فردوسی.
به کابل دگر سام را هرچه بود
ز باغ و ز کاخ و ز کشت و درود.
فردوسی.
نخوری از رز و از صنعت و از کشت و درود
بر به تابستان تاش آب زمستان ندهی.
ناصرخسرو.
|| (اِ) زراعت. کشته: شهر کش رادو رود است که بر در شهر بگذرد و اندر کشتهای وی به کار شود. (حدود العالم). ایشان را کشت نیست مگر ارزن و انگور نیست لیکن انگبین سخت بسیار است. (حدود العالم).
همه باغ پرآب و کشت و خوید
همه کوه پرلاله و شنبلید.
فردوسی.
مر کشت را خود افکن نیرو
رز را بدست خود کن فرخو.
لبیبی.
ملک چون کشت گشت و تو باران
این جهان چون عروس و تو داماد.
فرخی.
کشت خدای نیست مگر اهل علم و دین
جز این دو تن همه خار و خس و گیاست.
ناصرخسرو.
کشتزار ایزد است این خلق و این تردست مرگ
داس این کشت ای برادر همچنین باشد سزا.
ناصرخسرو.
این تاوان مر ادب را بستدیم تا خداوندان اسپ اسپ را نگه دارند تا به کشت کسان اندر نیاید. (نوروزنامه منسوب به خیام). روزی به شمس الملوک قابوس وشمگیر برداشتند که مردی به درگاه آمده است و اسپی برهنه آورده و می گوید که به کشت خویش اندر گرفته ام. (نوروزنامه ٔ منسوب به خیام).
کشت امید چون نرویاند
گریه کو فتح باب هر ظفر است.
خاقانی.
برحذرم زآتش اجل که بسوزد
کشت حیاتی که خوشه در دهن آورد.
خاقانی.
این قحط کشی جهان نبردی
گر کشت وفا رسیده بودی.
خاقانی.
تخم کاینجا فکنی کشت تو آنجا دروند
جوی کامروز کنی آب تو فردا بینند.
خاقانی.
دهی بیند آراسته چون بهشت
سوادش پر از سبزه و آب و کشت.
نظامی.
چو ده روز راه بیابان نبشت
عمارت پدید آید و آب و کشت.
نظامی.
اگر بینی در آن ده کار و کشتی
مرا در هر سخن بینی بهشتی.
نظامی.
تو چه کردی جهد کان با تو نگشت
تو چه کاریدی که نامد ریع کشت.
مولوی.
غبار هوا چشم عقلم بدوخت
سموم هوس کشت عمرم بسوخت.
سعدی.
گفت ما خوردیم بر از کشته های رفتگان
هرکه آید گو بری او هم ز کشت ما بخور.
ابن یمین.
کشت ما را میتواند قطره ای سیراب کرد
اینقدر استادگی ای ابر دریادل چرا.
صائب.
حصید، کشت دروده. (دهار). جرد؛ ملخ رسیده شدن کشت. خامه، کشت تازه برآمده بر ساق. خضر؛ سبز شدن کشت. (منتهی الارب). || کشتزار. محل زراعت. مزرعه. زمین زراعی:
تا سمو سربرآورید ز دشت
گشت زنگار گون همه لب کشت.
رودکی.
گشت پرمنگله همه لب کشت
داد در این جهان نشان بهشت.
ابوشکور بلخی.
بدین مرز دهقانم و کدخدای
خداوند این بوم و کشت و سرای.
فردوسی.
چرا گوش این دشتبان کنده ای
همان اسب در کشت افکنده ای.
فردوسی.
یکی شهر دید از خوشی چون بهشت
در و دشت و کوهش همه باغ و کشت.
فردوسی.
هر چیزی که ملک من است... یاملک من شود در بازمانده ٔ عمرم از زر یا رزق... یا کشت... از ملک من بیرون است. (تاریخ بیهقی).
بهاری بدی چون نگار بهشت
نمانی کنون جز به پژمرده کشت.
اسدی.
کشت ها و غله بوم از یک گری زمین، خراج یک درم سیم نقره. (فارسنامه ٔ ابن بلخی ص 92).
کوهها و بحرها و دشتها
بوستانها باغها و کشتها.
مولوی.
رجاد، آنکه خوشه ها از کشت به خرمنگاه برد. (منتهی الارب). || (اِمص) در اصطلاح طب جدید پرورش میکرب است برای تحقیقات پزشکی. || (اِ) تخم. بزر. || شخم. || تهیگاه. آن جزء از بدن که مابین سرین و پهلو واقع است. || کش شطرنج. (ناظم الاطباء). در آنندراج آمده: وانکه مصطلح شطرنج بازان است آن را میرخسرو در ترسل الاعجاز در مبحث مصطلحات شطرنج به معنی قسط به قاف و سین و طاء مهملتین که به معنی عدل است اختیار فرموده و شاه را از عدل گزیر نیست و شاه شطرنج از کشت می گریزد وجهش آن است که عدل ندارد و ازین است که درلفظ قسط تغییر داده بکاف استعمال کرده اند تا دلالت بر معنی عدل نکند بلکه از عالم الفاظ مهمله اند:
کرده یحیی ماتم این شطرنج باز روزگار
سبز خواهدداشت یارب تا به کی این کشت را.
میریحیی شیرازی.
در غیاث اللغات آمده به اصطلاح شطرنج بازان بودن شاه در آن خانه که اگر در آنجا سوای شاه مهره ٔ دیگر باشد کشته شود. رجوع به کش شود.

کشت. [ک ُ] (مص مرخم، اِمص) مصدر مخفف کشتن. عمل کشتن. قتل:
به آواز گفت ای بد کینه جوی
چرا کشت خواهی نیا را بگوی.
فردوسی.
- امثال:
کشت او واجب نشده است.
- به قصد کشت کسی را زدن، بسیار سخت کسی را زدن.
|| (اِ) پشت || شکم. || کمر. || پهلو. (ناظم الاطباء).

کشت. [ک َ] (ص) هرچیز بسیار خشک و شکننده و زشت و بدترکیب و بدشکل. || (اِ) یک نوع علف سرخ رنگ که بر روی زمین گسترده شده و می پیچد. || نمک. || (ص) نمکین. (ناظم الاطباء). || (اِمص) محو. حک. (انجمن آرا):
ما نقش دیگران ز ورق می کنیم کشت.
اوحدی (از انجمن آرا).

کشت و درود

کشت و درود. [ک ِ ت ُ دُ] (ترکیب عطفی، اِمص مرکب) کشت و درو. کشت و برز. زرع. کشت. فلاحت.کشاورزی. عمل کاشتن و درو کردن. امور کشاورزی. رجوع به همین ترکیب و شواهد آن ذیل کشت شود:
از ایران پراکنده شد هرکه بود
نمانداندر آن بوم کشت و درود.
فردوسی.
بجستند بهره ز کشت و درود
نرسته است کس پیش از این نابسود.
فردوسی.
چو دردانه باشد تمنای سود
کدیور درآید به کشت و درود.
نظامی.

کار و کشت

کار و کشت. [رُ ک ِ] (ترکیب عطفی، اِ مرکب) کشت و زرع. آب و آبادانی:
جهان دوزخی بود بی کار و کشت
به ابری چنین تازه شد چون بهشت.
نظامی.

کشت و برز

کشت و برز. [ک ِ ت ُ ب َ] (ترکیب عطفی، اِمص مرکب) کشت و ورز. زرع. فلاحت. زراعت: کولان ناحیتی خرد است و به مسلمانی پیوسته و اندرو کشت و برز است. (حدود العالم). این [یغما] ناحیتی است که اندر وی کشت و برز نیست مگر اندک. (حدود العالم).

کشت و کار

کشت و کار. [ک ِ ت ُ] (ترکیب عطفی، اِ مرکب) کشت. زرع. فلاحت. حراثت. کشت و برز. (یادداشت مؤلف): چون هفت سال سپری شدخدای تعالی باران فرستاد و چشمه ها و کاریزها آب گرفت و از زمین نبات برست و درختان برآمد و بار داد و کشت و کار جهان راست بایستاد. (ترجمه ٔ طبری بلعمی).
بکاریم دانه گه کشت و کار
سپاریم کشته به پروردگار.
نظامی.
چو در کشت و کار جهان بنگریم
همه ده کشاورز یکدیگریم.
نظامی.